Door
Taggi Eenstroom
Warnsveld – Terug in de tijd met Datura
“In de middeleeuwse tijd waren muzikanten zeldzaam, dus die mochten overwinteren aan het hof. Ze speelden liederen bij het haardvuur. Die nummers waren 13 coupletten lang en duurden rustig een uur, maar dat gaf niet want men had de tijd.”
Foto: kellysfotografie.nl
De achterhoek kent veel popmuziek, wij kunnen er zelfs een online popmagazine mee vullen. Maar wat is er nog meer op muzikaal gebied? Het antwoord op die vraag vinden we in het kleine plaatsje Warnsveld. Daar spreekt Behind the Corner het vierkoppige muzikantengezelschap Datura. Deze band speelt middeleeuwse muziek op traditionele instrumenten, gekleed in traditionele kleding die ze zelf heeft vervaardigd. Daarnaast weet de band veel over de middeleeuwen en verzorgt educatieve programma’s op scholen of middeleeuwse paardendansen op festivals of teamuitjes. In Warnsveld spreken we met Nynke Glazema (vedel en zang), Tom Haage (spaanse luit, fluit, schalmei en zang) en Francesco Scafidi (davul, darbukka, tamboerijn, saz en zang) en zelfs nog even via facetime met Lies Sommer (harp, draailier, schalmei en zang).
Hoe is de band ontstaan?
Tom Haage: “Het is eigenlijk een heel lang verhaal. Maar het komt er op neer dat ergens op een hoekje van de straat in Arnhem een meisje op een viool (Nynke) stond te spelen. Nou ja spelen, ze zaagde dat ding zowat doormidden want het was een meisje met bravoure. Het nummer dat ze speelde was een tarantella en Francesco danste de tarantella al in de baarmoeder van zijn moeder. Dus toen hij dat hoorde werd er een soort band gesmeed. Dat was de eerste opstap en daaruit ontstond een bandje. Later kwamen er meer muzikanten bij en zo is het als vaak in de muziek een hele hotsel de potsel geweest aan artiesten die meededen. Uiteindelijk zijn we met z’n vieren overgebleven.”
Francesco Scafidi: “Ja, daar komt het kort door de bocht op neer. Anders krijg je echt 8 bandnamen en 20 muzikanten, ik weet niet of je daar op zit te wachten.”
Hoe is de bandnaam Datura ontstaan?
Francesco Scafidi:”Het bekt zo lekker.”
Nynke Glazema: “We waren op zoek naar een plantennaam omdat we allemaal natuurliefhebbers zijn.“
Tom Haage: “Jaaa, maar dat is niet de reden, het was gewoon mystiek.”
Francesco Scafidi: “Hij is ook ontzettend mooi.”
Tom Haage: “Deze plant heeft prachtige bloemen, maar er zit een soort psychedelische werking in, die je ook naar een hoger niveau kan brengen. En dit is ook wat we met de muziek proberen te doen, op een hoger niveau komen.”
Nynke Glazema: “De daturabloem wordt ook wel de trompetbloem genoemd. Dit vonden we een mooie link met onze muziek.”
Francesco Scafidi: “De zaadjes zijn heel giftig, met een paar zaadjes kun je een hele straat om zeep helpen. Ik heb er een keer een rattenplaag mee bestreden. Ik had de zaadjes in bolletjes brood verstopt en ineens waren alle ratten verdwenen.”
Tom Haage: “De plant is inheems en groeit in aardappelvelden.”
Francesco Scafidi: “Heksen gebruikten het, ze maakten er zalfjes van. Die smeerden ze op de bezemsteel en dan gingen ze vliegen.”
Nynke Glazema: “Ja, dat is het middeleeuwse verhaal waar men destijds in geloofde.”
Waarom zijn jullie middeleeuwse muziek gaan maken?
Francesco Scafidi: “In een advertentie werden ridders en muzikanten gevraagd voor een grote spektakelshow in Arnhem. Daar is het voor mij begonnen. Ik wilde ridder worden, dat leek me leuk, met dat harnas en zo. Maar zo’n harnas kostte destijds al 1500 gulden. Ik heb toen een djembé gekocht en dacht; ik word muzikant! Die hele theatershow is geflopt, maar de muziek begon te lopen. Er kwamen steeds meer aanvragen. Dit is leuk, want je komt overal en ik ben het blijven doen. Later kwam de rest er bij.”
Hoe zijn jullie aan de speciale instrumenten uit de middeleeuwen gekomen? En hoe hebben jullie je het spelen op deze instrumenten eigen gemaakt?
Francesco Scafidi: “Dat is geheim. Toch? We krijgen nog wel eens telefoontjes of mailtjes met waar haal je die instrumenten vandaan?”
Nynke Glazema: “Francesco is ooit begonnen op een djembe, maar die is helemaal niet middeleeuws. Hij heeft toen een trommel gekocht. Ik heb een tijdje viool gespeeld, maar eigenlijk was dit instrument er pas vanaf de 17e eeuw, dus dat is ook niet middeleeuws. Toen ben ik op zoek gegaan naar een voorloper. Die vond ik ergens hier in de Achterhoek bij Wim Kok, hij had er zelf één gebouwd. Die heb ik toen gekocht. Later heb ik er één gevonden die ik nog mooier van klank vond, dit is meer een vedel in plaats van een viool. En als je viool kunt spelen dan kun je ook vedel spelen, dat is niet een hele grote overgang.”
Tom Haage: “We zijn naar een festival voor instrumentenbouwers geweest. Prachtig, zo’n 150 kraampjes met handgemaakte instrumenten uit heel Europa van Ierland tot Istanbul. Wat een snoepwinkel! We hebben duizenden euro’s uitgegeven daar. Wat een paradijs.”
Nynke Glazema: “Lies speelde toevallig al draailier en harp. Haar moeder was lerares Latijn, die had vroeger ook al in middeleeuwse bandjes gespeeld. Toevallig kwamen we Lies tegen en het klikte. Zij had die instrumenten al.”
Tom Haage: “We doen wel concessies door op instrumenten te spelen die wat zijn verbeterd ten opzichte van de authentieke instrumenten. In de middeleeuwse tijd waren muzikanten zeldzaam, dus die mochten overwinteren aan het hof. Ze speelden liederen bij het haardvuur. Die nummers waren 13 coupletten lang en duurden rustig een uur, maar dat gaf niet want men had de tijd. Maar goed, daar stonden de muzikanten dus met hun zorgvuldig gestemde instrumenten bij de haard. Als ze een stap dichterbij of verderaf van het vuur stonden ontstemden de instrumenten vanwege de temperatuurverschillen. De snaren waren toen niet van metaal maar van darm, alles was veel minder perfect gemaakt als in de moderne tijd. Wij gebruiken instrumenten met moderne toevoegingen die dit soort problemen minder hebben en de instrumenten zijn luider. Omdat we niet versterkt spelen is het zonder deze concessies bijna niet mogelijk om boven het omgevingsgeluid uit te komen. Dat moet wel want het is erg leuk om tussen de mensen te staan, dan kun je veel makkelijker contact maken, maar je moet wel hoorbaar zijn.”
Wat maakt het spelen van middeleeuwse muziek zo leuk? Hoe brengen jullie die sfeer over?
Tom Haage: “We zijn vaak op evenementen en dan zijn we één van de attracties. We hebben veel bravoure en zijn goed op elkaar ingespeeld. Als je een grap maakt, lacht er altijd wel iemand. We lachen ook om elkaars grappen ook al kennen we die al lang. Zo creëer je een sfeertje.”
Francesco Scafidi: “Wat ik vooral leuk vind is dat kinderen zich zo aangesproken voelen door onze muziek.”
Nynke Glazema:”Ik denk dat ze het mooi vinden omdat het authentiek en akoestisch is. We hebben een jongen in het publiek gehad en die keek naar de draailier. Hij had echt zoiets van: waar komt dat geluid uit, waar moet de cd in? Hij miste de stekker!”
Francesco Scafidi: “We hebben ook een keer gespeeld voor een groep blinde mensen. We zijn met die mensen gaan dansen, dat hadden ze nog nooit gedaan. Ze moesten echt de stapjes voelen. Toen we een negen wilde dansen hadden ze echt zoiets van; hoe dan? Ze hadden natuurlijk nog nooit een negen gezien.”
Tom Haage: “Dat was emotioneel indrukwekkend. Ze mochten ook aan de instrumenten voelen en dat vonden ze heel gaaf. Dit was een hele bijzondere leuke dag.”
Nynke Glazema: “We staan dicht bij het publiek.”
Tom Haage: “Als een band versterkt speelt dan zie je de muzikanten spelen, maar hoor je de muziek ergens anders vandaan komen. Met akoestische optredens beleef je alles veel directer. De muziek geeft het gevoel van: ik speel voor jou! Dat is eigenlijk veel leuker. Er worden nu zelfs festivals georganiseerd met alleen akoestische muziek.”
Waar halen jullie inspiratie vandaan?
Lies Sommer: “Wat betreft het middeleeuwse repertoire hebben we alleen de dingen die zijn overgeleverd. Dus de keuze is niet heel reuze. Maar wat ik altij`d heel leuk vind is om uit zoveel mogelijk verschillende landen nummers te pakken. Dat zijn dus ook allemaal andere talen. Het nieuwste nummer is in het Deens. Zo gaan we heel Europa af zodat het niet alleen muziek uit één streek is. Het is wel lastig om je al die talen eigen te maken, maar ik ben zelf taalkundige en hierin erg nauwkeurig. De uitspraak is vaak lastig te achterhalen. Ze hebben het wel opgeschreven, maar je kunt nooit zeker weten hoe die uitspraak was. Het verschilde ook van dorp tot dorp hoe dingen werden uitgesproken. Er is geen vaste regel voor, er zijn wel leidraden die we proberen te volgen. Verder moet je veel fonetisch uit je hoofd leren.”
Tom Haage: “Alle liedjes die we opnemen in ons repertoire moeten ooit opgeschreven zijn in de middeleeuwen. We eisen dat er een notenbalk staat met tekst erbij. Als we dat hebben kunnen we aan de slag. We kijken natuurlijk ook hoe anderen het doen. Zo heb je in Spanje muzikanten die alleen maar middeleeuwse muziek maken. Alle nummers zijn dus authentiek, we proberen te vermijden om bijvoorbeeld ‘wat zullen we drinken, 7 dagen lang’ te spelen. Dat is een bourgondisch drinklied en heeft niets te maken met de middeleeuwen.”
Op de site staat dat jullie op scholen assisteren. Kunnen jullie hier wat meer over vertellen? Tom Haage: “We hebben een educatief programma voor scholen, die mogen ons altijd bellen. Dit programma is voor verschillende niveaus voor de onderbouw, voor de bovenbouw en het voortgezet onderwijs. We vertellen dan over de middeleeuwen onder begeleiding van onze kleding en muziek. We spelen een minuut een liedje en vertellen daar de bijpassende verhalen bij. Deze verhalen gaan over de doelgroep: hoe was het om een kind te zijn in de middeleeuwen? Ieder jaar doen we dit een paar keer.” Wil je meer weten of Datura en je verwonderen over middeleeuwse muziek? Kijk dan op de site of Facebook
Steun de redactie en word ook lid voor €1 p/week en profiteer van allerlei kortingen bij Achterhoekse podia, festivals, winkels, oefenruimtes, scholen, docenten etc. Lees HIER meer over lid worden.