Sirenengang, sirenenzang
Een bijzondere samenwerking tussen verschillende kunstdisciplines.
Door
Hans Mellendijk
Sinds 1999 op de eerste zaterdag van juli de kunstkaravaan ‘nDrom jaarlijks door de bossen van het landgoed Nibbelink en Idink op Sinderen struint, middels een wandeling met onderweg poëtische, muzikale en theatrale verrassingen, is het ook een mooie traditie om onderweg de sirenen tegen te komen. Elk jaar een speciaal voor dat fenomeen geschreven gedicht dat door in het struweel verstopte of langs de beekwal staande welgevallige dames wordt gedeclameerd, gefluisterd of geschreeuwd. Het is dan ook eigenlijk een wonder dat pas bij de zestiende editie de sirenen zelf onderwerp van de voorstelling zijn geworden. En dat had dan weer een andere oorsprong. Op het terras in mijn tuin bij een hersenstormsessie september vorig jaar ten behoeve van de Kunstwandelroute Enghuizen (ook jaarlijks maar dan specifiek beeldende kunst en poëzie in Hummelo tussen Pasen en Pinksteren) opperde beeldend kunstenaar Jan Opdam voor een poëzieproject om de gedichten op aluminiumschijven te presenteren vastgeklemd tussen oude bankschroeven. Oude krachtpatsers gecombineerd met tedere taal. Dat was het idee. De associatie met Odysseus de klassieke held uit de Grieks mythologie was snel gemaakt. Liet hij zich niet aan de mast van het schip vastbinden om zodoende naar het gezang van de nimfen te kunnen luisteren? Zo werd het idee geboren om het dichterscollectief De Omsmeders kwatrijnen te laten schrijven op de elf in de literatuur bekend staande sirenen. Er werden uiteindelijk vijftien verzen geschreven. Nico Arts (Aglaope, mooi gezicht), Anna Wiersma en Ria Moons (Aglaophonos, mooie stem), Wim van Til en Hans Mellendijk (Leucosia, het witte), Helma Sneloper (Ligeia, schrille), Lidwiene Vermeij (Molpe, muziek), Bert Scheuter en Dick Molenaar (Parthenope, maagdengezicht), Margót Veldhuizen (Peisinoë, verleidende gedachten), Henk Beunk (Raidne, verbetering), Bert Bevers (Teles, perfectie), Pieter Bas Kempe en Ankh Gussinklo (Thelxepeia, zachte woorden) en Louis Radstaak (Thelxiope, verleidend gezicht).
En toen hadden we het ‘schaop an het drieten’.
Het idee werd uitgebreid met de gedachte om een muzikant te vragen er muziek bij te schrijven en een cineast daar dan weer op los laten voor korte videoclips. En toen hadden we het ‘schaop an het drieten’. Voor een eerder project de z.g. Verhalenbankjesroute in de Oude IJsselstreek had ik al zeer prettig samengewerkt met de Firma Weijland en Consorten. Met name Dries Bijlsma had daarvoor een kort inleidend muziekclipje gemaakt alsof de verhalen uit de ether werden geplukt. Luister hier voor meer (zoek de music player, bij resp. Het Noorden, enz.) Na de toezegging van diverse fondsen (Ideefabriek Achterhoek en Prins Bernhard Cultuurfonds) konden we Lucy Legeland en Dries Bijlsma de opdracht geven. En wonder boven wonder hoe ze het klaarden ik weet het niet maar tussen de drukke toerschema’s (o.a. Suriname) van Typhoon en theateractiviteiten van de Firma Weijland door werd er gewerkt aan de elf soundclips. Ondertussen werd grafisch ontwerper Louis Radstaak ingeschakeld om een webpagina te construeren, en werden er opzetjes besproken en gemaakt voor de filmpjes. Uiteindelijk in de week voor Pasen kon een en ander samengevoegd worden en op het langoed Enghuizen geïnstalleerd worden. De gehele zomer staan de objecten op het landgoed Hackfort te Vorden en ze zullen ook te bewonderen zijn op de komende Mañana mañana, weer terug op het Hummelse landgoed Enghuizen. Het hele project kan hier beluisterd en bekeken worden; www.sirenengangsirenenzang.nl Maak je eigen Odyssee geheel naar eigen keuze de objecten met gedicht met of zonder geluid, met of zonder videoclips.
De Sirenen
De sirenen (Grieks: Σειρήν Seirēn) zijn halfgodinnen uit de Griekse mythologie, met het lichaam van een vogel en het hoofd van een vrouw. Sirenen verleidden hun toehoorders met gezang. Zij waren de dochters van de zeegod Phorcys of van de stroomgod Acheloüs en Sterope. Volgens Romeinse auteurs woonden zij op drie kleine rotseilandjes tussen Sorrento en Capri.
Ovidius beschreef ze als nimfen, speelgenootjes van Persephone, die getuige waren van haar ontvoering. Demeter, die hun verweet niets gedaan te hebben om haar te redden, veranderde ze in vogels met een vrouwenhoofd. Ze waren erg knap en zongen zulke mooie liederen, dat de reizigers die hun eiland passeerden de verlokking niet konden weerstaan. Vervolgens liep hun schip dan te pletter tegen de rotsen en werden zij gedood, doordat de sirenen alle levenskracht uit hun slachtoffers wegzogen.
In de oudste legenden waren er twee (onder anderen bij Homerus), recentere schrijvers telden er drie, en nog recentere schrijvers hebben meer toegevoegd.
Aglaope (mooi gezicht), Aglaophonos (mooie stem), Leucosia (het witte zijn), Ligeia (schrille), Molpe (muziek), Parthenope (maagdengezicht), Peisinoë
(verleidende gedachten), Raidne (verbetering), Teles (perfectie), Thelxepeia (zachte woorden), Thelxiope (verleidend gezicht) zijn hun namen.
De beroemdste drie waren Parthenope, Ligeia en Leucosia.
De Argonauten werden gered van de dodelijke verlokking door de zanger Orpheus, die het gevaar inzag en een lied speelde dat de stemmen van de sirenen overstemde.
Odysseus ontsnapte, volgens het verhaal van Homerus, aan hun gezang door de oren van zijn bemanning te vullen met was en zichzelf vast te laten binden aan de mast van het schip. Hij kon op deze wijze de liederen van de nimfen horen terwijl zijn bemanning door de was in hun oren zich niet liet verleiden te dicht in de buurt van de rotsen te varen. Odysseus’ doortocht benam de sirenen hun magische krachten voorgoed en de vrouwen veranderden in rotsblokken. Alleen Parthenope stortte zich in zee en verdronk. Haar lichaam spoelde aan en werd begraven op de plaats waar later de stad Napels zou ontstaan.
Steun de redactie en word ook lid voor €1 p/week en profiteer van allerlei kortingen bij Achterhoekse podia, festivals, winkels, oefenruimtes, scholen, docenten etc. Lees HIER meer over lid worden.